Әлеуметтік қорғау, білім беру, денсаулық сақтау, мәдениет және спорт мәселелері жөніндегі тұрақты комиссияның кезекті отырысы Жандос Рахметовтың төрағалығымен өтті. Депутаттар кәмелетке толмағандармен мемлекеттік органдардың алдын алу жұмыстары туралы мәселені талқылады.
2024 жылдың 9 ай кезеңінде Рудный қаласы әкімдігінің кәмелетке толмағандар істері және олардың құқықтарын қорғау жөніндегі комиссияның бас маманы – комиссия хатшысы Әсем Рахманованың ақпараты бойынша, комиссияның 17 отырысы өткізілді. Онда кәмелетке толмағандар мен олардың заңды өкілдеріне қатысты 129 материал қаралған. Қазіргі уақытта медициналық-әлеуметтік есепте 27 отбасы тұр, олардың құрамында 78 бала бар.
Комиссия отырысы барысында заңды өкілдерге ата-аналық міндеттерді орындау туралы заңнама түсіндіріледі, отбасындағы қиыншылықтарды жою шаралары ұсынылады, жағдайды түзетуге белгілі бір мерзім беріледі. Комиссия мүшелері ата-аналарға жұмысқа орналасу, құжаттарды жинау, атаулы әлеуметтік көмекке жүгіну, медициналық мекемелерге жүгіну және басқа да мәселелер бойынша кеңес беру және құқықтық көмек көрсетеді.
Жасөспірімдер қылмысын азайту және мектеп оқушылары тарапынан құқық бұзушылықтардың алдын алу мақсатында Рудный қаласының білім беру бөлімі кәмелетке толмағандар істері жөніндегі полиция басқармасының қызметкерлерімен бірлесіп, әрбір білім беру мекемесі бойынша құқық бұзушылықтардың алдын алу, сондай-ақ оқушылар арасында бопсалау және зорлық-зомбылық фактілерінің алдын алу бойынша іс-шаралар жоспарын әзірледі.
Кәмелетке толмағандарға қатысты құқық бұзушылықтарды анықтау және олардың алдын алу мақсатында білім беру мекемелеріне жауапты тұлғалар бекітілген, олар апта сайын бейнебақылау камераларының жазбаларын қарайды. Бұл фактілер анықталған жағдайда мәселе комиссия отырысында қаралады.
Сонымен қатар, кәмелетке толмағандар өгей әкелерімен, шешелерінің бірге тұратын серіктестерімен тұратын отбасылармен, жалғыз басты әкелермен, толық емес және қолайсыз отбасылармен және жастар демалатын орындармен профилактикалық және рейдтік іс-шаралар тұрақты түрде жүргізіледі. Бұл іс-шаралардың мақсаты – спирттік ішімдіктерді ішу және темекі бұйымдарын сату, есепте тұрған оқушылардың бос уақытын өткізуін бақылау факторларын анықтау.
Заңды өкілдермен жұмысқа үлкен көңіл бөлінеді. Ата-аналармен жұмыс барлық отбасылық қолайсыздық аспектілерін ескере отырып, жоспарлы түрде жүргізіледі.
Әсем Рахманованың айтуынша, жасөспірімдердің құқық бұзушылықтарының алдын алудағы маңызды профилактикалық шаралардың бірі – оқушыларды жұмысқа тарту және бос уақыттарын ұйымдастыру.
«Қала мектептерінде футбол, волейбол, баскетбол, каратэ, шахмат секілді спорт секциялары, сондай-ақ театр, вокал, би үйірмелері, қолөнер үйірмелері жұмыс істейді. Психолог есебінде тұрған барлық оқушылар мектептің сыныптан тыс іс-шараларына қатысады. Бүгінде кәмелетке толмағандардың көпшілігі кәмелетке толмағандар полициясы және мектеппсихологының есебінде тұр, қосымша біліммен қамтылған. Мемлекеттік органдардың кәмелетке толмағандармен құқық бұзушылықтардың алдын алу бойынша жұмысы отбасындағы қолайсыздықты ерте анықтауға, балалар мен жасөспірімдерді психологиялық, педагогикалық, құқықтық қолдау және оңалту жағдайларын жасауға бағытталған», – дейді ол.
Рудный қаласының білім беру бөлімінің бас маманы Есен Ерғазиннің айтуынша, қалада 245 мың кәмелетке толмаған бала тұрады. 2024 жылы жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалардың жалпы саны 178 баланы құрайды, бұл қаладағы балалардың жалпы санының шамамен 0,73%-ын құрайды.
2023 жылы Рудный қаласының қамқоршылық және қорғаншылық органдары 39 баланы анықтап, оларды мемлекеттік мекемелерге орналастырды, бес бала қамқорлыққа берілді, үш бала Рудный қаласындағы балалар үйіне орналастырылды, 31 бала ата-анасына қайтарылды.
Осы жылы қамқоршылық және қорғаншылық органдары 31 кәмелетке толмаған баланы анықтап, оларды мемлекеттік мекемелерге орналастырды, екі бала Рудный балалар үйіне жіберілді, сегіз бала ата-анасына қайтарылды.
«Әлеуметтік қауіпті жағдайдағы отбасыларды анықтаудың негізгі әдісі кешенді профилактикалық рейдтер болып табылады. Рейдтер кезінде есепте тұрған барлық кәмелетке толмағандар мен олардың ата-аналарының тұрғылықты жері тексеріледі, қандай көмек қажет екендігі анықталады. Рудный қаласының қамқоршылық және қорғаншылық органдары полиция басқармасы, прокуратурамен бірлесіп, қолайсыз отбасылардыанықтау бойынша мобильді топтар құрды. Бұл рейдтер барысында 190 отбасы тексерілді. Іс-шарабарысында 11 бала Рудный қаласындағы мамандандырылған балалар үйіне, Қостанай қаласындағы ЦАН панасына орналастырылды», – деп атап өтті маман.
Қамқоршылық органдары мамандары сондай-ақ барлық кәмелетке толмағандар істері жөніндегі комиссияның отырыстарына қатысады және балалармен жұмыс жөніндегі бірлескен комиссиялардың көшпелі отырыстарына қатысады.
Кәмелетке толмағандар қиын өмірлік жағдайға тап болған жағдайда, әлеуметтік қауіпті жағдайлар анықталған кезде полиция басқармасымен бірлесе отырып, мұндай балаларды уақытша медициналық немесе әлеуметтік қорғау мекемесіне орналастыру шаралары қабылданады.
2023 жылы ата-ана болу құқығынан 36 отбасы айырылды, бұл 35 балаға қатысты болды, бес отбасы ата-ана құқықтарынан шектелді. Биыл ата-ана құқықтарынан 5 отбасы айырылып, 6 балаға қатысты шешім қабылданды, бір отбасы ата-ана болу құқықтарынан шектелді.
Мұндай ата-аналармен профилактикалық жұмыстар жүргізіледі, оның ішінде ата-ана болу құқықтарын қалпына келтіру немесе шектеуді алып тастау тәртібін түсіндіру, наркологқа бағыт беру, жұмысқа орналасуға жәрдемдесу, ата-ана болу құқықтарын қалпына келтіруге немесе шектеуді алып тастауға қажетті құжаттарды жинау, сотқа талап арыз беру бойынша көмек көрсетіледі.
Отбасылармен және балалармен профилактикалық және оңалту жұмыстарын ұйымдастыру, отбасындағы қолайсыздықтың алдын алу жүйесін құру соңғы бірнеше жылда әлеуметтік жетімдік көрсеткіштерін төмендетуге мүмкіндік берді. Балаларды қамқорлыққа алу, патронаттық тәрбие, қонақ отбасылары арқылы орналастыру негізгі жұмыс түріне айналды.
Мобильді топтар тарапынан жедел әлеуметтік көмек мынадай жағдайларда көрсетіледі: отбасындағы қатал қарым-қатынас, балалардың қажеттіліктерін елемеу, психологиялық немесе жыныстық зорлық-зомбылық, отбасындағы жанжалдар, балаларды тәрбиелеу мен қамтамасыз етуден жалтару, кәмелетке толмағандардың үйде болмауы, суицидтік әрекеттер, төтенше жағдайлар және т.б. Мобильді топ кәмелетке толмағандардың және олардың отбасыларының әлеуметтік қауіпті жағдайын анықтаған кезде жеделәрекет етеді, қажеттілігіне қарай полиция қызметкерлерін күтеді және дағдарысты жағдайды шешуге тырысады.
Білім беру мекемелеріндегі отбасылардың қолайсыздықтарын ерте анықтау және кәмелетке толмағандарға қатысты зорлық-зомбылық фактілерінің алдын алу жұмыстары ақпараттық және білім беру сипатындағы іс-шаралардан тұрады: оқушыларға қауіпсіздік ережелері және зорлық-зомбылық жағдайында көмек алумүмкіндігі туралы ақпарат беру, «Кінәратсыз балалық шақ», «Бала құқығы телефоны», «Балаларға құқықтық көмек күні» сияқты акциялар аясында іс-шараларға қатысу, оқушылардың заңға мойынсұнушылық тәртібін қалыптастыру, төзімді сананы және салауатты өмір салтына ұмтылысын дамыту мақсатында іс-шаралар мен мерекелер ұйымдастыру.
Рудный қаласының жергілікті полиция қызметінің бастығы Алексей Пилипенконың мәліметі бойынша, 2024 жылдың 8 айы ішінде кәмелетке толмағандарға қатысты қылмыстар бойынша тіркелген қылмыстардың саны азайған (2023 жылы – 17, 2024 жылы 6 жағдай тіркелген), сондай-ақ кәмелетке толмағандардың жасаған қылмыстары да азайған (3-тен 2-ге дейін).
Биыл Рудный полиция басқармасында 83 кәмелетке толмаған есепте тұр, 98 қолайсыз отбасы анықталып, есепке алынған кәмелетке толмағандардың саны 120, ал ата-аналық міндеттерін дұрыс орындамаған 105 ата-ана есепте тұр. Ата-аналарға қатысты 32 адам жауапкершілікке тартылды, себебі олар ата-аналық міндеттерін дұрыс орындамаған және балалардың мінез-құлқына теріс әсер еткен. Кәмелетке толмағандардың түнгі уақытта заңды өкілдердің еріп жүруінсіз үйден тыс жүргенін анықтау мақсатында рейдтік іс-шаралар тұрақты түрде өткізіледі. Түнгі уақытта 23:00-ден кейін үйден тыс жүрген 227 кәмелетке толмаған анықталды.
Рейдтік іс-шаралар кезінде ойын-сауық және компьютерлік клубтарда 8 кәмелетке толмаған ойын-сауық мекемелерінде заңды өкілдердің еріп жүруінсіз 22:00-ден кейін болған. Бұл жасөспірімдердің ата-аналары әкімшілік жауапкершілікке тартылды. Кәмелетке толмағандардың ойын-сауық мекемелерінде болуына жол берген 4 жеке кәсіпкер ҚР ӘҚБтК 132-бабының 1-бөлігі бойынша жауапкершілікке тартылды», – деп қосты Алексей Пилипенко.
Сонымен қатар, кәмелетке толмағандарды мас күйге дейін жеткізген ересек адамға қатысты хаттама жасалған. 11 кәмелетке толмаған алкогольді мас күйінде анықталды, бұл жасөспірімдердің ата-аналары әкімшілік жауапкершілікке тартылды. Осы кәмелетке толмағандарға қатысты Рудный қаласының әкімдігі жанындағы кәмелетке толмағандар істері жөніндегі комиссияға ұсыныс енгізілді.
Рудный қаласы әкімдігі жанындағы кәмелетке толмағандар істері жөніндегі комиссияға 64 ұсыныс енгізілді, олардың ішінде ата-аналық міндеттерін орындамаған ата-аналар мен әкімшілік құқық бұзушылық жасаған, білім алудан жалтарған, үйден өз еркімен кетіп қалған және қаңғыбастыққа түскен кәмелетке толмағандар да бар. Комиссия шешімімен ата-аналар және кәмелетке толмағандар Рудный полиция басқармасының профилактикалық бақылауына алынды.
Қолайсыз жағдайдағы 204 отбасы тұрғылықты жері бойынша тексерілді, оның ішінде 86 отбасы, онда кәмелетке толмағандар өгей әкелерімен (шешелерінің серіктерімен) тұрады.
Қостанай қаласының «Кәмелетке толмағандарды бейімдеу орталығына» 18 кәмелетке толмаған орналастырылды, Қостанай облысындағы «Қиын өмірлік жағдайда қалған балаларды қолдау орталығына» 9 адам орналастырылды, ал Рудный қаласындағы «Сәбилер үйіне» 6 бала орналастырылды.
Арнайы мектепке жіберу бойынша Қостанай облысының кәмелетке толмағандар істері жөніндегі мамандандырылған ауданаралық сотына 3 материал жолданған.
Кәмелетке толмағандардың құқық бұзушылықтарын болдырмау мақсатында және кәмелетке толмағандарға қатысты қылмыстардың алдын алу үшін 2024 жылдың жаз уақыттарында Рудный қаласы мен Қашар кентінде полиция басқармасының барлық қызметтері мен мүдделі ведомстволардың қатысуымен «Түнгі қаладағы балалар» жедел алдын алу іс-шарасы өткізілген.
Шара барысында 5 кәмелетке толмаған және 4 қолайсыз отбасы есепке алынды.
ҚР ӘҚБтК 442-бабы бойынша 32 адам (түнгі уақытта 23:00-ден кейін үйден тыс заңды өкілдердің еріп жүруінсіз жүргені үшін) және 127-бабы бойынша 2 адам (кәмелетке толмағандарды дұрыс тәрбиелемеу) әкімшілік құқық бұзушылық үшін жауапкершілікке тартылған.
Рудный қаласының төтенше жағдайлар басқармасы, Қостанай облысы ТЖД және жергілікті атқарушы органдармен бірлесіп, Тобыл өзенінің жағалауында және тыйым салынған жерлерде балалардың қауіпсіздігін қамтамасыз етуүшін рейдтік іс-шаралар күнделікті түрде өткізілуде.
Депутаттар Рудный қаласындағы кәмелетке толмағандарға қатысты барлық жұмыстарды назарға алып, бірқатар сұрақтар хаттамаға енгізілді.
Айя ЛИ,
сурет қалалық мәслихат тарапынан ұсынылды