Бүгінде экологиялық тәрбие заманауи білім берудің басты бағыттарының біріне айналды. Қашар жалпы білім беретін №1 мектебінде бұл салаға ерекше назар аударылады. Мұнда оқушылар тек экологиялық қауіпсіздік негіздерін үйреніп қана қоймай, қоршаған ортаға жауапты көзқарас қалыптастырып, нақты іс-әрекеттерге тартылады.
Экологияны білім беру процесіне енгізу
Қашар мектебі экологиялық бағытты оқыту мен тәрбие жұмыстарына сәтті біріктіріп отыр. Экологиялық тақырыптар биология, география, химия және тарих пәндерінде қарастырылады. Сонымен қатар бірнеше жылдан бері «Жаһандық құзыреттер» атты міндетті курс жүзеге асырылып келеді, онда экология маңызды рөл атқарады. Бұл курс оқушыларға ғаламдық мәселелерді түсінуге және жергілікті деңгейде олардың шешімдерін табуға мүмкіндік береді.
Мектеп директоры Снежана Анацкая: «Экологиялық тәрбиені білім беру процесінің ажырамас бөлігіне айналдыруға тырысамыз. Сабақ барысында, сыныптан тыс іс-шаралар мен тәжірибелік жұмыстар арқылы балалар табиғатқа ұқыпты қараудың маңыздылығын түсінеді және оны қорғауға қатысады. Бастауыш сынып оқушыларына экологиялық тақырыптағы сынып сағаттары, викториналар, қайта өңделген материалдардан жасалған бұйымдардың көрмелері және мектеп аумағын көгалдандыру шаралары өткізіледі. Мұндай шаралар балалардың табиғатқа қызығушылығын оятып, қоршаған ортаға қамқорлық жасауға үйретеді,» – деп атап өтті.
Теориялық білім алумен қатар, оқушылар практикалық жобалар мен экологиялық акцияларға белсенді қатысады. Мектепте табиғатты қорғауға бағытталған бірнеше тұрақты іс-шаралар өткізіледі:
- «Ағаш отырғыз» акциясы, бұл акцияда оқушылар мектеп аумағында және оның сыртында ағаш отырғызады.
- Батареяларды жинау, оларды арнайы утилизация орталықтарына тапсыру.
- Макулатура жинау байқаулары, бұл байқаулар оқушыларды қалдықтарды дұрыс өңдеуге үйретіп, жарыс рухын қалыптастырады.
«ЭКО ұрпақ» үйірмесі
Ботакөз Ускина мектепте «ЭКО ұрпақ» үйірмесі табысты жұмыс істеп жатқанын, онда оқушылар экологиялық жағдаймен және қоршаған орта проблемаларымен танысатынын атап өтті. Сонымен қатар, оқу орнында үгіт-насихат тобы жұмыс істейді, ол оқушыларды қоқыстарды дұрыс сұрыптауға, сондай-ақ өсімдіктерді отырғызу және күту техникасына үйретеді.
«Біз тек акциялар ұйымдастырып қана қоймай, сонымен қатар экологиялық үйірмелер мен үгіт бригадаларын іске қостық. Бұл бастамалар оқушыларға білім ғана емес, сонымен қатар басқаларды табиғатты қорғауға шабыттандыруға мүмкіндік береді,» – дейді ол.
1 қыркүйекте жұмысын бастаған «ЭКО ұрпақ» үйірмесі 7–11 сынып оқушыларын біріктіреді. Оның мақсаты – экологиялық мәдениетті дамыту және табиғатты қорғау дағдыларын қалыптастыру.
ҮЙІРМЕНІҢ НЕГІЗГІ БАҒЫТТАРЫ:
- Оқушыларды қалдықтарды сұрыптау және қайта өңдеу қажеттілігі туралы ақпараттандыру.
- Бастауыш сынып оқушыларына интерактивті сабақтар өткізу, олардың мазмұны қоқысты сұрыптау ережелеріне арналған.
- Екінші рет пайдаланылатын материалдардан бұйымдар жасау, бұл жұмыстар байқауларда жоғары бағаланады.
- Топырақ, ауа және су жағдайын зерттеу, бұл оқушыларға өңірдің экологиялық ахуалын зерттеуге мүмкіндік береді.
Максим Долгоболов, 11 сынып оқушысы, ауыл тұрғындары мен оқушылары арасында экологиялық мәдениетті насихаттауға бағытталған мектеп үгіт бригадасының жұмысына белсенді қатысады. Максим орта мектеп оқушылары кіші сыныптарға экологиялық сабақтар өткізген кезде үгіт-насихат тобының мүшесі болғанын айтады. Бұл оны осы бағытта одан әрі жұмыс істеуге шабыттандырды.
«Мен қайта өңдеу және табиғатты қорғау сияқты тақырыптарды түсіну неге маңызды деп ойладым. Бұл біздің әрқайсымызға қатысты екенін түсіндім», — дейді Максим.
Үгіт бригадасының құрамында Максим әртүрлі экологиялық іс-шараларға қатысады:мектеп пен кент аумағында қоқыс жинау.Ағаш отырғызу және өсімдіктерді күту. Интерактивті сабақтар мен бастауыш сынып ойындарын өткізу, онда оқушыларға қалдықтарды қалай дұрыс сұрыптау керектігін және оның неліктен маңызды екенін түсіндіреді.
Максим экологиялық бастамаларда айтарлықтай тәжірибе жинады. Сыныптастарымен бірге ол мектеп аумағында және ауылда көшет отырғызды. Ол сонымен қатар экологиялық білімді күнделікті өмірде қолданады.
«Біздің үйде мен отырғызатын жер бар. Бұл табиғатқа қамқорлық жасаудың қаншалықты маңызды екенін жақсы түсінуге көмектеседі. Ол сондай-ақ кейбір нәрселердің қайталама қолданылуын табады. Мысалы, қолөнер жасау үшін қалдықтарды пайдаланады. Бұрын көшелерде қоқыс көп болатын. Қазір адамдар қоқысты өздерімен бірге алып кетеді, тіпті егер олар оны жерде көрсе, жинайды», — дейді Максим.
Үгіт бригадасы бастауыш сынып оқушыларын оқытуға көп көңіл бөледі. Ойындар мен көрнекі мысалдар арқылы олар қоқысты қалай дұрыс сұрыптау керектігін және қоршаған орта үшін неге маңызды екенін көрсетеді.
«Әркім тіпті аз күш-жігердің де ортақ іске үлкен үлес қоса алатынын түсінуі маңызды. Біз мұны қарапайым тілмен түсіндіруге тырысамыз, сондықтан әркім, тіпті ең жас оқушылар да экологияның маңыздылығын түсінеді», — дейді Максим.
Мектептің үгіт бригадасы экологиялық сауаттылықты арттыруға бағытталған жұмыстар атқарады. Оның мүшелері кіші сынып оқушыларын өсімдіктерді күту ережелеріне үйретеді, қоқысты сұрыптау бойынша сабақтар өткізеді және экологиялық акцияларға қатысады.
Үгіт-насихат тобының мүшелерінің бірі Полина Догадина қоршаған ортаны қорғауды насихаттауға бағытталған экологиялық акциялар мен квизаларға белсенді қатысады. Бұл оқушылар табиғатқа ұқыпты қараудың маңыздылығы туралы білетін іс-шараларды ұйымдастыруға көмектеседі. Сондай-ақ, Полина өз құрдастарын мектептегі және жергілікті қоғамдастықтағы экологиялық жағдайды жақсарту бастамаларына белсенді түрде тартады.
«Қоршаған ортаны ластау мәселесі әрқайсымызға қатысты. Біз ұйымдастырған сенбіліктер мен ағаш отырғызу акциялары жергілікті экологиялық мәселелерді шешіп қана қоймай, ғаламдық экологиялық проблемаларға назар аударуға мүмкіндік береді,» – дейді Полина Догадина.
Полинаның айтуынша, оның экологияға деген қызығушылығы бастауыш сыныптарда қалыптасқан, бірақ ол 9-сыныптан бастап іс-шараларға белсенді қатыса бастады. Есте қаларлық акциялардың бірі «Таза Қазақстан» республикалық бастамасына қатысу болды, онда оқушылар сенбіліктер ұйымдастырып, мектеп аумағына ағаш отырғызды.
Полина экологияны қазіргі заманның ең өзекті мәселелерінің бірі деп санайды. Ол қоршаған ортаның ластануы, соның ішінде өз ауылдарындағы карьерлердің әсері сияқты жергілікті мәселелер әркімнің назарын және қатысуын қажет ететінін атап көрсетеді.
«Біз үйде қоқысты сұрыптаймыз, батареяларды арнайы жинау пункттеріне тапсырамыз. Бұл ұсақ-түйек болып көрінуі мүмкін, бірақ әрбір кішкентай әрекет үлкен мақсатқа жетуге ықпал етеді,» – деп атап өтті ол.
Ата-аналардың рөлі
Қашар мектебінде экологиялық тәрбиені дамытудың маңызды аспектілерінің бірі – ата-аналарды тарту. Олар мектеп бастамаларын қолдайды, сенбіліктерге қатысады, шараларды ұйымдастыруға көмектеседі. Балалардың экологиялық акцияларға қатысуы туралы ата-аналардың пікірлері екіге бөлінгенімен, мектеп бұл іс-шаралардың маңыздылығын жиналыстар мен талқылаулар арқылы жеткізуге тырысады. Мектеп басшылығының айтуынша, ата-аналардың көпшілігі экологиялық мәдениетті қалыптастыру болашақтың кепілі екенін түсініп, бастамаларды қолдайды.
Ата-аналар мектептің экологиялық бастамаларын қолдайды. Олар іс-шараларға қатысады, эксперименттер ұйымдастыруға көмектеседі және балаларының жетістіктерін бақылайды. Оқушылар ата-аналарымен бірге өсімдіктерге бақылау жүргізеді және экологиялық тақырыптағы жобаларға қатысады.
«Ата-аналармен бірлесіп жұмыс істеу арқылы балалар табиғатқа қамқорлық жасаудың маңыздылығын көреді. Біз отбасыларды экологиялық тәрбиеге тартып, олардың өз үйлерінде үлгі көрсетуіне көмектесуге тырысамыз,» – дейді Ботакоз Ускина.
Мектепте экологиялық бағытты кеңейту бойынша мектеп жылыжайын құрып, өсімдіктерді өсіруді үйрету, экологиялық мамандықтарға арналған кәсіби бағдар беру кездесулерін ұйымдастыру және оқушылар мен ата-аналарды көбірек тарту үшін іс-шаралар аясын кеңейтуді жоспрлауда. Осылайша, Қашар кентінің №1 мектебі экологиялық тәрбиені дамытудың үздік үлгісін көрсетіп отыр. Мұнда оқушылар тек білім алып қана қоймай, табиғатты қорғауда өз рөлдерін түсініп, нақты істерге қатысады. Ұстаздар, оқушылар мен ата-аналардың бірлескен күш-жігері арқылы мектеп жергілікті экологиялық мәселелерді шешуге үлес қосып, табиғатты сақтауға бағытталған жаңа ұрпақты тәрбиелеп отыр.
Аякөз ҚОЖАБЕКОВА,
Суреттерді түсірген Сұлтан СЕРТАЕВ