Горняцкий, Перцевка және Қашар ауылдарының тұрғындарына интернет-алаяқтардан қалай қорғануға болатыны жайлы айтылды
Технологиялық прогресс пен ақпарат ағынының дәуірінде интернет-алаяқтық қоғамымызда күннен күнге кең таралып келеді. Желіде жаңа алдау жолдары жиі пайда болады. Бүгінде тек қана сақ болу жеткіліксіз, көргендеріңіз бен естігендеріңізді қайта қарастырып, әсіресе ақша салуды ұсынса, ақпаратты міндетті түрде тексеру керек. Әлеуметтік желілер мен мессенджерлеріңізді қорғау үшін барлық қол жетімді қорғаныс әдістерін қолданудан да бас тартпаңыз.
Бұл туралы «Алаяқтыққа қарсы әрекет ету саласында халықтың құқықтық сауаттылығын арттыру және ақпараттандыру деңгейін көтеру бойынша іс-шаралар ұйымдастыру және өткізу» жобасының аясында, тапсырыс берушісі Рудный әкімдігі болып табылатын іс-шаралар барысында Қостанай облыстық журналистер одағы филиалының өкілдері және құқық қорғау органдарының қызметкерлері айтты.
Барлық үш кездесу барысында мектеп оқушыларынан бастап зейнеткерлерге дейінгі ауыл тұрғындары қатысып, алаяқтардың құрбаны болу жасқа немесе әлеуметтік мәртебеге қарамайтыны айтылды.
– Біз, журналистер, интернет-алаяқтық жағдайларымен күнделікті бетпе-бет келеміз. Алаяқтарға сеніп, ақпаратты тексермей, үйінен және ақшасынан айырылған зардап шеккендер бізге жиі жүгінеді, – дейді облыстық журналистер одағы филиалының төрайымы Александра Сергазинова. – Жақында өзім де алаяқтардың құрбаны болдым. WhatsApp әлеуметтік желімді бұзып, менің атымнан ақша сұраған. Сондай адамдар табылды, олар жауап беріп, алаяқтарға ақша аударуға дайын болған. Бұның бәрі біздің мессенджерлерге сеніп, өзімізді алдай алмайды деп ойлағанымыздан. Бірақ алаяқтар әрқашан бізден бір қадам алда жүреді.
Ауыл тұрғындарына алаяқтардың қалай әрекет ететінін мысалдармен көрсету үшін Рудный полиция басқармасының криминалдық полиция бөлімінің жедел уәкілі Сайфулла Жарменов өз тәжірибесінен оқиғалармен бөлісті.
– Интернет-алаяқтардың құрбандары көп. Адамдар үмітсіз күйде келіп, ақшасын қайтарып алуға үміттеніп, арыз жазады. Олар ақшаларын өз еріктерімен береді. Жақында бір жағдай болды: банк қызметкерлері қоңырау шалып, бір клиенттің үлкен көлемде несие алғысы келіп, үнемі телефон арқылы біреумен хабарласып жатқанын айтты. Полиция қызметкерлері дереу оқиға орнына барып, оның алаяқтардың торына түскенін түсіндіруге тырысты, несие рәсімдеуге болмайтынын айтты, бірақ ол сенбеді және несие рәсімдеді. Ақшасынан айырылғаннан кейін ғана алданып қалғанын түсінді, – дейді Сайфулла Джарменов. – Алаяқтар жиі ҰҚК қызметкерлері болып, қылмыскерлерді ұстауға көмек сұрап, ақшаны алаяқтық жолмен алуға тырысады. Көбінесе әлеуметтік желілерде жалған заттарды сату арқылы алдын ала төлем сұрайды. Затты көрмейінше ақша аудармау керек.
Әрине, алдап жатқан адамдарды анықтау оңай емес. Қазіргі технологиялар мен жасанды интеллект сенуге болмайтын, шынайы көрініс жасауға көмектеседі.
– Қанша рет сізге қоңырау шалып, банк қызметкерлері, ұялы байланыс операторлары немесе шұғыл көмек сұрайтын жақындарыңыз болып көрінді? Мұндай жағдайларда басты ереже – телефонды қою және сөйлескен адамыңызға қайта қоңырау шалу, бұл адамның шынымен өзі екеніне көз жеткізу. Алаяқтықпен әдетте психологтар мен бағдарламашылардан тұратын топтар айналысады. Жасанды интеллектті қосып, олар дауыстарды қолдан жасап, ақшаны аудару үшін сілтемелер мен бағдарламаларды қолдануды үйренді. Олар адамдардың эмоциялары мен сезімдеріне шебер ойнайды, – деп түсіндіреді «Қостанай.Медиа» медиа-холдингінің директоры Асқар Жабаев.
Қоғам интернет-алаяқтықты түпкілікті жою жолдарын әлі таппағандықтан, әлеуметтік желілер мен мессенджерлерді қорғауға көмектесетін ережелерді сақтау қажет.
– Біріншіден, барлық әлеуметтік желілер мен мессенджерлерге екі факторлы қорғау қою керек. Бұл сіздің есептік жазбаңызды бұзуға тырысып жатқанын көруге көмектеседі. Басқа құрылғыдан кірген кезде телефонға код жіберіледі, оны растау арқылы есептік жазбаға кіруге болады. Сіз жедел жауап беріп, құпиясөзді өзгерте аласыз, – деп атап өтті журналист Ольга Горай. – Бұл функция WhatsApp-та да пайда болды, бірақ барлық адамдар бұл туралы біле бермейді. Екіншіден, жеңіл ақша болмайтынын есте сақтау керек. Егер сізге сүйікті блогеріңіз әлеуметтік желіде тұрғын үй жағдайын жақсартуды, саяхатқа баруды, құрылысқа қаражат салуды ұсынса, тыңдамаңыз. Сізді қаржылық пирамидаға тартқысы келеді. Сіз ақшаңызды бересіз, бірақ ештеңе қайтармайсыз.
Барлық үш ауылдағы кездесулер қорытындысы бойынша тұрғындарға парақшалар таратылды, ақпаратты жақындарына, әсіресе қарттар мен жасөспірімдерге жеткізуге шақырылды. Және бірнеше қарапайым, бірақ маңызды ережелерді есте сақтаңыз: қоңырау шалушыларға сенбеңіз, ақпаратты тексеріңіз және әлеуметтік желілеріңізге ең аз дегенде қорғаныс орнатыңыз.
Асем БАЙКАНОВА