Рудныйда көп жылдар бойы психологиялық-медициналық-педагогикалық консультация жұмыс істейді
2003 жылы жылжымалы ұйым ретінде қызмет еткен, ал екі жылдан кейін КММ мәртебесіне ие болды. Биыл Рудный қаласының 900-ге жуық кішкентай тұрғыны психологиялық-медициналық-педагогикалық консультацияда (ПМПК) тексеруден өтті.
ПМПК – бұл ерекше білім беру қажеттіліктері бар балаларды тексеру және кеңес беру қызметін жүзеге асыратын білім беру ұйымы. Балалардың ерекше білім беру қажеттіліктерін (ЕББҚ) бағалау, оқу бағдарламасын анықтау және оның игерілуіне ұсыныстар беру ПМПК жұмысының негізгі бағыттары болып табылады. Сондай-ақ, жалпы білім беретін және арнайы білім беру ұйымдарында бұл қажеттіліктерді қанағаттандыру үшін ұсыныстар беріледі, балаға қажетті білім беру бағдарламасының түрін анықтау, баланың дамуына әсер ететін ауытқуларды жеңу және алдын алу бойынша отбасымен жұмыс жүргізіледі. Сонымен қатар, мектепке дейінгі және мектеп ұйымдарының педагогтарына, мұғалімдерге және мамандарға ЕББҚ-мен балаларға көмек көрсету мәселелері бойынша әдістемелік кеңес беріледі.
Баланы невропатолог, психиатр, дефектолог, логопед, психолог, олигофренопедагог, тифлопедагог, сурдопедагог, әлеуметтік педагог және ПМПК меңгерушісі тексереді.
– Біз ерекше білім беру қажеттіліктері бар балаларды уақытында анықтау мақсатында білім беру, денсаулық сақтау және әлеуметтік қорғау органдарымен бірлескен жұмыс жүргіземіз. Ата-аналарды өз балаларының алатын білім беру, әлеуметтік және медициналық қызметтері туралы ақпараттандырамыз, – деді Қостанай облысы әкімдігінің білім басқармасының «Рудный психологиялық-медициналық-педагогикалық консультациясы» КММ меңгерушісі Галина Ищенко. – Ерекше білім беру қажеттіліктерін бағалау негізінде, оқыту бағдарламасының түрі анықталған кезде, бағдарламаны игеру үшін келесі жағдайлар ұсынылады: оқу жоспары мен оқу бағдарламаларын өзгерту. Егер балалар арнайы сыныптарда оқыса, онда бағдарлама олардың категориясына сәйкес әзірленеді. Жалпы сыныптарда инклюзивті түрде оқитындарға жеке немесе бейімделген бағдарламалар ұсынылады. Сонымен қатар, біз бағалау нәтижелерін өзгерту әдістерін, баланың оқу жетістіктерін бағалаудың балама, вариативтік арнайы әдістемелерін, оқулықтар мен оқу құралдарын таңдап, жеке оқу материалдарын дайындау, сонымен қатар оқыту формасын – арнайы немесе жалпы білім беретін сынып, психологиялық-педагогикалық қолдау кабинеті, оңалту және аутизм орталықтарын ұсынамыз. Мұндай балаларға кедергісіз орта және жұмыс орнының бейімделуі қажет. Көру, есту және тірек-қимыл аппараты бұзылған балалар үшін өтемдік және техникалық құралдар қажет. Баланың қажеттілігіне қарай әлеуметтік-педагогикалық көмек көрсетіледі, ал қарым-қатынас және әлеуметтік өзара әрекеттесуі бұзылған балалар үшін педагог-ассистенттің көмегі қажет.
ПМПК-дан тексеруден өткеннен кейін, ата-аналар толық кеңес және қолдарына тексеру қорытындысын алады. Ата-аналардың баланың қай білім беру ұйымында оқитынын таңдауға және ұсыныстарды орындауға құқығы бар.
Рудный қаласынын ПМПК біздің облыстың алты өңіріне қызмет көрсетеді: Рудный, Лисаковск, Бейімбет Майлин ауданы, сондай-ақ Денисов, Жітіқара және Қамысты аудандары. ПМПК ерекше білім беру қажеттіліктері бар балаларға мониторинг жүргізіп, оларға көмек қажет пе, жоқ па екенін қадағалайды.
Қазіргі уақытта бұл алты өңірде 3279 бала ЕББҚ бар. Оның ішінде Рудный қаласында – 1841 бала. Оларға Рудныйдағы арнайы мектеп, сондай-ақ инклюзивті сыныптармен жабдықталған мектептер мен балабақшалар білім беру қызметтерін көрсетеді. Мысалы, №12 және №5 балабақшаларында көру және сөйлеу қабілеті бұзылған балаларға арналған топтар құрылған. Бұған қоса, Рудныйда «Мерей» әлеуметтік қызметтерді ұсыну аймақтық орталығы және «BALA-SANA» жеке даму және түзету орталығы жұмыс істейді. Рудный қалалық емханасының базасында медициналық және педагогикалық қолдау көрсететін оңалту орталығы бар. №17 және №19 мектептерінде мектеп жанындағы инклюзивті сыныптар ашылған.
2023 жылы ПМПК-да 1177 бала тексеруден өтті. Биылғы жылдың қаңтар-тамыз айларында – 897 бала. Балалар санының динамикасы шамамен бір деңгейде, айтарлықтай ауытқулар байқалмайды. Мысалы, 2021 жылы 3323 бала есепте тұрған болса, 2022 жылы – 3324 болды. Қазір 3279 адам. Көптеген балалар түзету жұмысынан шығып, жалпы білім беретін мектептерге ауысады. Бірақ сонымен қатар ерекше білім беру қажеттіліктері бар жаңа балалар да келеді.
– Өкінішке орай, ата-аналар біздің ұсыныстарымызды әрдайым орындамайды, – дейді Галина Ищенко. – Заң бойынша олар біздің ұсыныстарымызды қабылдауға немесе қабылдамауға құқылы. Кейде ата-аналар балаларын ЕББҚ бар балаларға білім бере алатын мектепке дейінгі ұйымдарға немесе мектептерге бермейді. Бала әдеттегі мектепте оқиды, бірақ оған дер кезінде түзету жұмыстары жүргізілмейді. Ал мектеп ПМПК қорытындысынсыз мұндай көмек көрсете алмайды, ата-аналар қорытындыны тапсырмаған. Ол тек біздің қорытындымызға негізделеді. Менің тәжірибемде ата-аналардың осы сәтті соңына дейін созып, ерте жаста балаларды тексеруге әкелмеген көптеген жағдайлар болды. Ерте жастағы балаларды түзету оңайырақ, өйткені олар көмекке тезірек үйренеді. Бірақ ата-аналар соңғы сәтке дейін күтеді, бала үш-төрт жасқа келгенде ғана оны алып келеді, ал баланың тілі әлі де дамымаған болып шығады.
Қазір қандай бұзылулар жиі кездеседі?
– Ең үлкен категория – сөйлеу бұзылыстары бар балалар, – дейді Галина Ищенко. – Балаларды үш-жас пен бес жас аралығында әкеледі, ал олардың сөйлеу қабілеті дамымаған. Егер сөйлеу дамымаған болса, психикалық дамудың кідірісі де орын алады. Сондықтан әрдайым ата-аналарға айтамын: егер балада сөйлеу бұзылыстары ерте жастан байқалса, алты ай немесе бір жыл күтуге болмайды. Тез арада түзетуге кірісу қажет. Психикалық дамудың кідірісі бар балалар да екінші үлкен категорияны құрайды. Содан кейін интеллектуалды бұзылулары бар балалар келеді. Әлеуметтік қарым-қатынас пен өзара әрекеттесу бұзылыстары бар, аутистикалық спектрдегі бұзылыстары бар балалардың саны көбейіп келеді. Есту, көру және тірек-қимыл аппараты бұзылған балалар сирек кездеседі. Егер балаларда психикалық дамудың кідірісі болса, онда дұрыс және жүйелі түзету жұмыстары арқылы олар кейіннен жалпы білім беру бағдарламасына ауысады.
Галина Ищенко ата-аналардың уақытты жоғалтпауы үшін маңызды жайттарға назар аударуға шақырады:
– Екі жасар бала толық сөйлемдермен сөйлесуі керек. Егер екі жастағы бала тек қысқа сөздер айтса, көрсеткіші бар саусақтарды көрсетсе немесе өз тілімен сөйлемдерді алмастырса, онда көмекке жүгіну керек. Білім министрлігі ерекше білім беру қажеттіліктері бар балаларға ерекше назар аударады. Олардың мектепке қосылып, әлеуметтік бейімделуі және барлығымен тең білім алып, өмір сүруі үшін барлық шаралар қабылдануда.
ПМПК-ның ұсыныстары мен қорытындысынан кейін балаға оқу мерзімі беріледі, мысалы, екі жыл. Осы уақыттан кейін ПМПК-ға қайта келіп, баланың даму динамикасын, бағдарламаны меңгеру деңгейін анықтау қажет.
Көптеген ата-аналар осында жүгінуге қорқады. Тіпті кеңес алуға барудан да тартынады. Көпшілігі мамандардың пікірін білудің орнына, айналасындағылардың айтқанына құлақ салып, интернеттен ақпарат іздейді.
– Балаңыздың жағдайын бақылаңыз, оны басқа балалармен салыстырыңыз. Егер бір нәрсенің дұрыс еместігін байқасаңыз немесе бала қиындықтарға тап болса, арнайы көмек сұраудан қорықпаңыз. Балаларды ПМПК-ға жолдау ата-аналардың, заңды өкілдердің, білім беру немесе денсаулық сақтау ұйымдарының бастамасымен жүзеге асырылады. Тексеру ата-аналардың қатысуымен жүргізіледі. Кеңеске баланысыз да келуге болады. Біз ерте түзету бағдарламасын әзірлеуге көмектесеміз, мектепке дейінгі ұйымға бағыттаймыз. Егер бала балабақшаға баратын болса, оған бейімделген бағдарлама құрылады. Бұл жеке көзқарасты арттыруға мүмкіндік береді. Осылайша сіз балаңызға мектепке уақытылы дайындалуға және қоғамға бейімделуге көмектесесіз, – дейді ПМПК меңгерушісі.
Психологиялық-медициналық-педагогикалық консультация әлеуметтік-педагогикалық модельге көшті. Оның ерекшелігі неде? Бұрын мұнда диагноз қойылатын, қазір жоқ. Баланың ерекше білім беру қажеттіліктері бағаланады, оның негізінде ұсыныстар беріледі. Мысалы, невропатолог неврологиялық диагнозды анықтап, ол қандай бағдарламаларды меңгеруге кедергі келтіруі мүмкін екенін бағалайды. Мектепте баланың диагнозын емес, тек оқу бойынша ұсыныстарды қарастырады.
Егер балаңыздың дамуына алаңдасаңыз, кез келген жұмыс күні Володарский көшесі, 3 мекенжайына келуге болады. Мұнда ПМПК ерекше білім беру қажеттіліктері бар балаларға арналған Рудный арнайы мектебінде орналасқан. ПМПК-ның ресми сайты: rudpmpk.edu.kz. Тіркеу malahit24.kz бағдарламасында электронды кезек арқылы жүзеге асырылады. Нұсқаулық мекеме сайтында бар. Сондай-ақ, мамандармен байланысу үшін 7-73-26 телефонына хабарласуға болады.
ПМПК-дағы консультациялар, ұсыныстар мен қабылдаулар тегін жүргізіледі. Штатта бес адам жұмыс істейді – екі дәрігер және педагогтар. Есту қабілеті бұзылған балаларға арналған сурдопедагог маманының вакансиясы ашық.
Гүлім МҰРАТ,
Суретті түсірген Султан СЕРТАЕВ