Сөз сұраныс пен ұсынысты теңестіретін ең төменгі баға туралы болып отыр
Ауыл шаруашылығы министрі Ербол Қарашөкеев қант бағасының өсуіне не себеп болғанын және мемлекет нарықты тұрақтандыру үшін не істеуге ниетті екенін айтты, деп хабарлайды inbusiness.kz.
Тұрақтандыру қорлары қант бағасын төмендетеді
АШМ биржадағы қамыс шикізатының қымбаттауын, көлік шығындарын, сондай-ақ өңдеу шығындарын атап өтті.
«Мысалы, құрақ шикізатының құны шамамен 476 АҚШ долларын құрайды, бұл 2020 жылға қарағанда 2 есе көп. Логистика шығындары 2,6 есе өсті, сол Бразилиядан 110 доллардан 290 долларға дейін. Аталған фактілер отандық қант зауыттарында құрақ қантының өзіндік құнының қымбаттауына алып келді. Бүгінгі таңда зауыттар 1 келі үшін 450 теңгеден қант шығарады. Бұл ретте көтерме саудагерлерде 15%-дық сауда үстемесін және бөлшек сауда сатушыларында 15%-дық сауда үстемесін ескере отырып, қанттың ең төменгі бағасы бір килограмм үшін шамамен 595-600 теңгені құрайды», – деді Ауыл шаруашылығы министрі ОКҚ баспасөз конференциясында.
Оның айтуынша, өңірлердегі тұрақтандыру қорлары оны төмен бағамен сатады және бұл тәсілді қайта қарау қажет, өйткені ол жасанды түрде дүрбелең тудырады. Елдегі әлеуметтік қант көлемі шағын, барлық тұрақтандыру қорлары бойынша бұл 8 мың тоннадан аспайды. Бірақ коммерциялық, яғни нарықтық бағамен сату жеткілікті.
«Кез-келген өнімді алыңыз, егер оның құны 2 есе аз болса, әрине, алдау болады. Көлемі (арзан) жеткіліксіз. Нарықтағы негізгі бөлігі Бразилия мен Үндістаннан әкелінетін шикі қанттан өндіріледі. Біз бұл тәсілдерді аймақтарға қайта қарау керек деп санаймыз, арзан, әлеуметтік қантты қантпен біріктіру керек, ол «айналым схемасы» бойынша және қандай да бір орташа бағамен көбірек сатылады»,-дейді ол.
Мысалы, Павлодар облысында тұрақтандыру қоры 448 теңге сатып алу бағасымен 1 келі үшін 416 теңгеден, Қызылорда облысында 1 келі үшін 450 теңге сатып алу бағасымен 370 теңгеден қант сатады.
Әкімдіктер тарапынан көрсетілген іс-әрекеттер дүрлікпе сұраныс пен әлеуметтік шиеленістің туындауына әкеп соқтырады, деп есептейді ведомствода.
Қант бұрынғы бағаға қашан оралады?
Қыркүйек айында Ресей өз экспортын ашуы мүмкін, дейді шенеуніктер. Көршілерде қант қызылшасының жақсы өнімі күтіледі.
«Шілде-тамыз, содан кейін қант нарығындағы біртіндеп төмендеу және қалыпқа келеді», – дейді Ербол Қарашөкеев.
2025 жылға қарай АШМ-де Қант өндірісінің үлесін 2 есеге жуық, 49% — дан 80% — ға дейін арттыру міндеті қойылды.
Алайда, бұрынғы бағалар қайтып келе ме, жоқ па, оны ешкім айта алмайды. Бір нәрсе анық, шілде-тамыз айларында қазақстандықтар қантсыз қалмайды.
Министрліктің мәліметтерін келтіреміз:
«Шілде айының басында қор 27,8 мың тоннаны құрады, айдың соңына дейін 37 мың тонна қант өндіру болжануда. Квота шеңберінде Импорт 33,3 мың тоннаны құрайды. Ішкі нарықта қанттың болуы қажеттілік 69,8 мың тонна болған кезде 98,1 мың тоннаны құрайды. Осылайша, нарықтың қамтамасыз етілуі шамамен 140% — ды құрайды».
Тамыз айындағы қант теңгеріміне келетін болсақ, болжамды қажеттілік 69,8 мың тоннаны құрайды, бұл тұтынудың ең жоғары көлемі болып табылады.
Республика бойынша қанттың ауыспалы қалдығы тамыз айының басында 35,1 мың тонна деңгейінде, ақ қанттың импорты – 42,2 мың тонна деңгейінде бағаланады.
«Қант зауыттарының мәліметінше, шамамен 41 мың тонна қант өндіру жоспарланған. Республика бойынша қанттың жалпы қоры жергілікті атқарушы органдардың қорларын ескере отырып, 118 мың тоннаны құрайды, нарықтың 169% қамтамасыз етіледі», – дейді аграрлық ведомствоның басшысы.
Күн сайын әлеуметтік желілерде дүкендерде ұзын-сонар кезектердің видеосы пайда болады, қазақстандықтар арзан қантты тасымалдауға қарауыл жасайды, сатушылар бір қолға кемінде 2 келі береді.сөрелерде тәтті өнімді 1 мың теңгеге оңай табуға болады, ал әлеуметтік өнімді 400 теңгеге сатып алуға болады, бірақ оны табу қиын. Джем және жазғы егін жинау маусымы қызу жүріп жатыр, кондитерлік және кәмпит фабрикаларының бизнесі зардап шегеді.
Қазақстанда қант проблемасы бір жыл және бір айда туындаған жоқ. Бірнеше жыл бойы фермерлер суармалы судың тапшылығы, қант зауыттарының сатып алу бағасының төмендігі, қызылша өндірісінің рентабельділігі туралы айтады, ал өндірушілер қайта өңдеу кәсіпорындарының жүктелмегендігіне шағымданады. Ауыл шаруашылығы министрлігінің деректері бойынша, Қазақстанда қант қызылшасының алаңы бірнеше жылда бірнеше есе қысқарды. Мәселен, егер посткеңестік кезеңде қант қызылшасы алаңы 85 мың гектарды құраса, 2014 жылға қарай олар 1,2 мың гектарға дейін қысқарды. Сонымен қатар, ведомство сарапшылары субсидиясыз бұл мәдениет тиімсіз деп санайды. Бүгінгі таңда Қазақстанда 9 зауыттың тек 4 – уі ғана жұмыс істейді-Меркі, Тараз, Ақсу және Көксу.
Бірақ дәл осы жылы жағдай шиеленісе түсті, өйткені біздің негізгі жеткізушіміз – Ресей қант пен шикі қант экспортын жапты.